Opis
Zadaniem rozprawy jest opis i analiza sposobów funkcjonowania edukacji telewizyjnej w kształceniu polonistycznym w szkole ponadgimanzjalnej oraz próba wskazania obszarów jej możliwej obecności w nauczaniu języka polskiego. Przedmiotem analizy stały się zarówno stanowiska deklarowane w prawie oświatowym i literaturze metodycznej, jak i sposoby realizacji przyjmowanych założeń w podręcznikach szkolnych. Drugim obszarem oglądu stali się wykonawcy tych zadań. Na podstawie badań własnych zweryfikowany został poziom umiejętności licealistów w dekodowaniu programów telewizyjnych oraz stopień przygotowania nauczycieli do realizacji zadań z zakresu edukacji telewizyjnej. Badania kreślą rzeczywisty obraz potrzeb edukacyjnych młodzieży i kompetencji nauczycieli w zakresie kwalifikacji medialnych. W dalszej kolejności stały się przyczynkiem do zaproponowania własnego programu działań.
Praca składa się z 6 rozdziałów. W rozdziale I autorka przybliża czynniki zewnętrzne wobec edukacji polonistycznej, determinujące wybory decydentów włączających programy telewizyjne do nauczania. Wśród nich uwzględniono trzy: charakter medium, zmieniający się w czasie; towarzyszący tym modyfikacjom namysł teoretyczny medioznawców; oraz refleksję pedagogiczną, definiującą zastosowanie telewizji dla potrzeb szeroko rozumianej edukacji. Rozdział II, zatytułowany: Programy telewizyjne w nauczaniu języka polskiego, przynosi przegląd stanowisk dotyczących obecności telewizji w kształceniu polonistycznym. Analiza literatury metodycznej pozwoliła na wyróżnienie 3 sposobów funkcjonowania telewizji na lekcjach polskiego: jako środka dydaktycznego w kształceniu kulturowo-literackim, jako narzędzia do kształcenia literackiego, oraz jako tematu edukacji polonistycznej. Następne rozdziały noszą charakter badawczy. Rozdział III prezentuje analizę podręczników szkolnych do nauczania języka polskiego w szkole średniej pod kątem obecności w nich treści dotyczących kształcenia kompetencji audiowizualnych uczniów w odbiorze programów telewizyjnych. Zanalizowano 3 serie podręczników szkolnych wraz z ich obudową metodyczną: To lubię!, Barwy epok, Przeszłość to dziś. Przeprowadzona analiza pozwoliła na wysnucie wniosków, że, choć autorzy wszystkich 3 serii deklarują w założeniach programowych konieczność realizacji zadań z zakresu mediów, to w praktyce – wyrażonej zawartością podręczników – są one bardzo rzadko podejmowane.
Rozdział IV przynosi wyniki badań własnych na temat przygotowania nauczycieli polonistów do realizacji zadań z zakresu edukacji medialnej. Rozdział V koncentruje się na uczniu jako adresacie działań edukacyjnych polonistów. Autorka prezentuje sposoby ujęcia ucznia liceum jako odbiorcy programów telewizyjnych w perspektywie psychologicznej, kulturowej i medioznawczej. Taki kontekst pozwolił na sformułowanie wniosków dotyczących przygotowania ucznia do rozumienia treści audycji telewizyjnej oraz skutków oddziaływania tego medium na nieprzygotowanego odbiorcę. Podstawą formułowania wniosków stały się badania własne. Ich przedmiotem był poziom rozumienia przez młodzież 3 programów telewizyjnych: talk-show Rozmowy w toku, program informacyjny Fakty oraz program kulturalno-rozrywkowy Łossskot. Narzędziem badawczym były testy kompetencji medialnych oraz swobodne wypowiedzi uczniów. Ogólne wnioski pozwalają stwierdzić, że poziom przygotowania uczniów do rozumienia programów telewizyjnych, a zwłaszcza dekodowania ukrytych w jego treściach rzeczywistych intencji nadawcy programu, jest niski i wymaga działań edukacyjnych.
Ostatni rozdział pracy zawiera propozycję sposobów realizacji kształcenia kompetencji audiowizualnych uczniów na lekcjach języka polskiego. Jej założenia wynikają z wniosków sformułowanych w rozprawie dotyczących zarówno potrzeb edukacyjnych uczniów, jak i obszarów obecności i nieobecności telewizji w kształceniu polonistycznym. Koncepcja zaproponowana przez autorkę pracy jest zatem próbą wypełnienia luki w programach i sposobach realizacji założeń edukacji medialnej w nauczaniu języka polskiego w wymiarze adekwatnym do autentycznych uwarunkowań polskiej szkoły.
