Opis
Książka poświęcona jest jednej z najdonioślejszych polemik krytycznoliterackich w powojennej Polsce, jaką był spór o „wyzwoloną wyobraźnię”, otwarty w 1958 r. szkicem Jerzego Kwiatkowskiego Wizja przeciw równaniu. Nowa walka romantyków z klasykami, a toczony w bezpośrednim nawiązaniu do przełomu październikowego ’56 roku.
Autorka w wielowątkowym wstępie rekonstruuje zarówno szerokie tło tej polemiki (przypomina ważne konteksty z dwudziestolecia, a także wskazuje analogiczne dysputy prowadzone w zbliżonym czasie w odniesieniu do sztuk plastycznych), jak i jej szczegółowe tematy, pokazując ścisły związek między sporami estetycznymi a społeczno-kulturalnym i politycznym kontekstem epoki (wojną i stalinizmem).
Literacka ideologia „wyzwolonej wyobraźni”, donośnie afirmująca niepodległą systemowym uogólnieniom prawdę pojedynczego cogito, jawi się w tej optyce bardzo wyraźnie – co książka doskonale uzmysławia – jako artystyczny odprysk społecznej ideologii „wyzwolonej wolności”. Społeczno-politycznym świadectwem tej ostatniej był poznański Czerwiec, a chwilę potem węgierski i polski Październik 1956 roku.
Szeroko i kompetentnie dobrane materiały źródłowe, obudowane krytycznym komentarzem i przypisami, pozwalają uchwycić zarówno powagę, jak i wielopłaszczyznowość toczonego sporu. Ponieważ omawiana polemika znajdowała szeroki oddźwięk nie tylko wśród krytyków, ale i poetów, autorka zbiór tekstów krytycznoliterackich uzupełniła o wybrane przykłady wierszy tematyzujących w omawianym okresie problem twórczej imaginacji (Herberta, Różewicza, Harasymowicza, Czycza, Bieńkowskiego, Woroszylskiego). Dzięki tej decyzji wypowiedzi krytycznoliterackie przeglądają się w monografii w lustrze popaździernikowej poezji, której spór dotyczył. Polemika ujawnia tym samym swój podstawowy, a jednocześnie sekundarny wobec literatury i szerzej kultury wymiar.
